భారత ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నికల ప్రక్రియ ప్రారంభం రిటర్నింగ్ అధికారిగా రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్
భారత ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నికల ప్రక్రియ ప్రారంభం రిటర్నింగ్ అధికారిగా రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్
భారత ఉపరాష్ట్రపతి జగదీప్ ధనఖర్ ఇటీవల అనారోగ్య కారణాలతో రాజీనామా చేయడంతో ఉపరాష్ట్రపతి పదవి ఖాళీ అయింది.
రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 68(2) ప్రకారం ఉపరాష్ట్రపతి పదవి ఖాళీ అయినప్పుడు వీలైనంత త్వరగా ఎన్నిక నిర్వహించాలి. ఈ నేపథ్యంలో భారత ఎన్నికల సంఘం (ECI) కొత్త ఉపరాష్ట్రపతిని ఎన్నుకునే ప్రక్రియను ప్రారంభించింది.
రిటర్నింగ్ అధికారి నియామకం:
నియామకం: భారత ఎన్నికల సంఘం న్యాయ మంత్రిత్వ శాఖతో సంప్రదించి రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్మన్ ఆమోదంతో రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్ పి.సి. మోడీని ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నిక 2025కు రిటర్నింగ్ అధికారిగా నియమించింది.
పార్లమెంటు సభల (లోక్సభ లేదా రాజ్యసభ) సెక్రటరీ జనరల్ను రొటేషన్ పద్ధతిలో రిటర్నింగ్ అధికారిగా నియమించడం ఒక సంప్రదాయం. గత ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నికలో లోక్సభ సెక్రటరీ జనరల్ రిటర్నింగ్ అధికారిగా ఉన్నారు. అందువల్ల ఈసారి రాజ్యసభ సెక్రటరీ జనరల్ను నియమించారు.
ఈ నియామకాలు రాష్ట్రపతి మరియు ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నికల చట్టం 1952లోని సెక్షన్ 3 ప్రకారం జరుగుతాయి.
ఈ చట్టం ప్రకారం ఎన్నికల సంఘం కేంద్ర ప్రభుత్వంతో సంప్రదించి న్యూఢిల్లీలో తన కార్యాలయం ఉండే ఒక రిటర్నింగ్ అధికారిని నియమిస్తుంది. అవసరమైతే ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ సహాయ రిటర్నింగ్ అధికారులను కూడా నియమించవచ్చు.
సహాయ రిటర్నింగ్ అధికారులు:
రిటర్నింగ్ అధికారికి సహాయంగా ఎన్నికల సంఘం రాజ్యసభ సెక్రటేరియట్ జాయింట్ సెక్రటరీ గరిమా జైన్ మరియు రాజ్యసభ సెక్రటేరియట్ డైరెక్టర్ విజయ్ కుమార్లను సహాయ రిటర్నింగ్ అధికారులుగా నియమించింది.
ఎన్నికల ప్రక్రియ:
ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నికకు పార్లమెంటు ఉభయ సభల (లోక్సభ మరియు రాజ్యసభ) సభ్యులతో కూడిన ఎన్నికల కళాశాల ఉంటుంది. ఎన్నికైన మరియు నామినేటెడ్ సభ్యులు ఇద్దరూ ఓటు వేయడానికి అర్హులు.
ఓటింగ్ పద్ధతి: ఉపరాష్ట్రపతిని నిష్పత్తీకరణ ప్రాతినిధ్య పద్ధతిలో ఒకే బదిలీ ఓటు ద్వారా ఎన్నుకుంటారు. ఓటింగ్ రహస్య బ్యాలెట్ ద్వారా జరుగుతుంది. రాజకీయ పార్టీలు తమ ఎంపీలకు ఎటువంటి విప్ (whip) జారీ చేయలేవు.
అర్హతలు:
భారత పౌరుడై ఉండాలి.
35 సంవత్సరాలు నిండి ఉండాలి.
రాజ్యసభ సభ్యునిగా ఎన్నిక కావడానికి అవసరమైన అర్హతలు కలిగి ఉండాలి.
కేంద్ర ప్రభుత్వం, రాష్ట్ర ప్రభుత్వం లేదా ఏదైనా స్థానిక అధికారం కింద లాభదాయక పదవిలో ఉండకూడదు.
నామినేషన్: నామినేషన్ పత్రాలను కనీసం 20 మంది ఓటర్లు (ఎలెక్టర్లు) ప్రతిపాదకులుగా మరియు కనీసం 20 మంది ఓటర్లు బలపరిచేవారిగా సంతకం చేయాలి. నామినేషన్ పత్రాలను రిటర్నింగ్ అధికారికి సమర్పించాలి.
షెడ్యూల్: రిటర్నింగ్ అధికారి మరియు సహాయ రిటర్నింగ్ అధికారుల నియామకం తర్వాత ఎన్నికల సంఘం వీలైనంత త్వరగా ఎన్నికల షెడ్యూల్ను విడుదల చేసే అవకాశం ఉంది. సాధారణంగా నోటిఫికేషన్ జారీ చేసినప్పటి నుండి ఎన్నికల వరకు 30 రోజుల వ్యవధి ఉంటుంది