తెలుగు రాష్ట్రాల్లో డీలిమిటేషన్ లేదు సుప్రీంకోర్టు కీలక తీర్పు!

తెలుగు రాష్ట్రాల్లో డీలిమిటేషన్ లేదు సుప్రీంకోర్టు కీలక తీర్పు!

ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ రాష్ట్రాల్లో నియోజకవర్గాల పునర్విభజన కోరుతూ దాఖలైన పిటిషన్ ను సుప్రీంకోర్టు ఇటీవల కొట్టివేసింది. జమ్మూ కాశ్మీర్ పోలిక కుదరదని స్పష్టం చేస్తూ రాజ్యాంగంలోని నిబంధనలను ఉటంకించింది.

ఉస్మానియా యూనివర్సిటీ రిటైర్డ్ ప్రొఫెసర్ కె. పురుషోత్తం రెడ్డి దాఖలు చేసిన ఈ రిట్ పిటిషన్ ను కొట్టివేస్తూ జస్టిస్ సూర్యకాంత్, జస్టిస్ ఎన్. కోటీశ్వర్ సింగ్ నేతృత్వంలోని ధర్మాసనం ఈ కీలక తీర్పును వెలువరించింది.

తీర్పులోని ముఖ్యాంశాలు:

రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు వేర్వేరు: రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు వేర్వేరు రాజ్యాంగ

నిబంధనల కిందకు వస్తాయని సుప్రీంకోర్టు స్పష్టం చేసింది. జమ్మూ కాశ్మీర్ ఆర్టికల్ 239A కిందకు వస్తే రాష్ట్రాలు ఆర్టికల్ 170 కిందకు వస్తాయి. ఈ వ్యత్యాసం కారణంగా డీలిమిటేషన్ నోటిఫికేషన్ నుంచి ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణలను మినహాయించడం వివక్ష కిందికి లేదా ఆర్టికల్ 14 ఉల్లంఘన కిందికి రాదని కోర్టు తేల్చి చెప్పింది. ఒకదానికి వర్తింపజేసే సూత్రాన్ని రెండోదానికి విస్తరించడం సాధ్యం కాదని పేర్కొంది.

2026 తర్వాతే పునర్విభజన: రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 170(3) ప్రకారం రాష్ట్రాల్లో నియోజకవర్గాల

పునర్విభజన 2026 తర్వాత జరిగే తొలి జనాభా గణన వివరాల ఆధారంగానే జరుగుతుంది. ఈ రాజ్యాంగ నిబంధన తెలుగు రాష్ట్రాలకు కూడా వర్తిస్తుంది. కేంద్రపాలిత ప్రాంతమైన జమ్మూ కాశ్మీర్కు ఈ నిబంధన వర్తించదు. ఈ నిబంధన రాజ్యాంగబద్ధమైన నిషేధాన్ని సూచిస్తుందని కోర్టు నొక్కి చెప్పింది.

"చట్టబద్ధమైన ఆశ" వర్తించదు: ఆంధ్రప్రదేశ్ పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం, 2014లోని సెక్షన్ 26 ప్రకారం సీట్లు పెంచాలనే అంచనా ఉన్నప్పటికీ రాజ్యాంగపరమైన పరిమితి ఉన్నప్పుడు "చట్టబద్ధమైన ఆశ" (Legitimate Expectation) ను అమలు చేయదగిన హక్కుగా క్లెయిమ్ చేయలేమని సుప్రీంకోర్టు పేర్కొంది. ఆంధ్రప్రదేశ్ విభజన చట్టంలోని సెక్షన్ 26 రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 170కి లోబడి ఉంటుందని ధర్మాసనం స్పష్టం చేసింది. ఈ సెక్షన్ రాజ్యాంగ నిబంధనలను అతిక్రమించజాలదని అభిప్రాయపడింది

పిటిషనర్ వాదన (ప్రొఫెసర్ కె. పురుషోత్తం రెడ్డి): ప్రొఫెసర్ కె. పురుషోత్తం రెడ్డి 2022లో ఈ పిటిషన్ ను దాఖలు చేశారు. జమ్మూ కాశ్మీర్ లో నియోజకవర్గాల పునర్విభజన ప్రకటనలో ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణను చేర్చకపోవడంపై ఆయన అభ్యంతరం వ్యక్తం చేశారు. ఆంధ్రప్రదేశ్ పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టంలోని సెక్షన్ 26 ప్రకారం రెండు తెలుగు రాష్ట్రాల్లో అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాలను 175, 119 నుండి వరుసగా 225, 153కి పెంచాలని ఆయన వాదించారు. జమ్మూ కాశ్మీర్కు పునర్విభజన జరిగినప్పుడు, తెలుగు రాష్ట్రాలకు ఎందుకు చేయకూడదని ప్రశ్నించారు.

కేంద్ర ప్రభుత్వ వాదన: కేంద్ర ప్రభుత్వం తరపున సొలిసిటర్ జనరల్ తుషార్ మెహతా, అదనపు సొలిసిటర్ జనరల్ కె.ఎం. నటరాజ్ వాదించారు. ఆర్టికల్ 170 ద్వారా రాష్ట్రాల్లో నియోజకవర్గాల పునర్విభజనపై స్పష్టమైన నిషేధం ఉందని, జమ్మూ కాశ్మీర్ ఆర్టికల్ 239A కిందకు వస్తుందని, అందువల్ల రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల మధ్య సమానత్వాన్ని క్లెయిమ్ చేయలేరని వాదించారు.

డీలిమిటేషన్:

'డీలిమిటేషన్' అంటే నియోజకవర్గాల పునర్విభజన. ఇది దేశంలో లేదా రాష్ట్రంలో ఉన్న పార్లమెంటరీ లేదా శాసనసభ నియోజకవర్గాల సరిహద్దులను తిరిగి గీసే ప్రక్రియ. జనాభా మార్పులకు అనుగుణంగా ప్రతి నియోజకవర్గంలో జనాభా సమంగా ఉండేలా చూడటం దీని ముఖ్య ఉద్దేశ్యం.

భారతదేశంలో డీలిమిటేషన్ ప్రక్రియ ముఖ్య అంశాలు:

జనాభా ఆధారంగా: ప్రతి 10 సంవత్సరాలకు ఒకసారి జరిగే జనాభా లెక్కల (సెన్సస్) ఆధారంగా నియోజకవర్గాలను పునర్విభజిస్తారు. దీని వల్ల "ఒక ఓటు - ఒక విలువ" (One Vote One Value) అనే ప్రజాస్వామ్య సూత్రం అమలు అవుతుంది. -

రాజ్యాంగ నిబంధనలు: భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 82 ప్రకారం పార్లమెంటు, ఆర్టికల్ 170 ప్రకారం రాష్ట్ర శాసనసభ నియోజకవర్గాలను పునర్విభజన చేయాలి

డీలిమిటేషన్ కమిషన్: భారత ప్రభుత్వం డీలిమిటేషన్ కమిషన్ చట్టం ప్రకారం ఒక 'డీలిమిటేషన్ కమిషన్'ను ఏర్పాటు చేస్తుంది. ఈ కమిషన్ ఒక స్వతంత్ర సంస్థ. దీని ఆదేశాలను ఏ న్యాయస్థానంలోనూ సవాలు చేయడానికి అవకాశం లేదు.

కమిషన్ సభ్యులు: సాధారణంగా సుప్రీంకోర్టు రిటైర్డ్ న్యాయమూర్తి, భారత ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్, సంబంధిత రాష్ట్ర ఎన్నికల కమిషనర్ ఈ కమిషన్ సభ్యులుగా ఉంటారు.

ప్రక్రియ ఉద్దేశ్యాలు:

జనాభా సమతుల్యతను సాధించడం.

భౌగోళిక ప్రాంతాలను నిష్పక్షపాతంగా విభజించడం, తద్వారా ఏ రాజకీయ పార్టీకి అనవసరమైన ప్రయోజనం చేకూరదు.

షెడ్యూల్డ్ కులాలు (SC) మరియు షెడ్యూల్డ్ తెగల (ST) కోసం రిజర్వ్ చేసిన నియోజకవర్గాలను గుర్తించడం.

చారిత్రక నేపథ్యం: భారతదేశంలో ఇప్పటివరకు 1952, 1963, 1973, 2002 సంవత్సరాల్లో డీలిమిటేషన్ ప్రక్రియ జరిగింది.

ప్రస్తుత పరిస్థితి: రాజ్యాంగంలోని 84వ సవరణ ప్రకారం రాష్ట్రాల్లో నియోజకవర్గాల పునర్విభజన 2026 తర్వాత జరిగే మొదటి జనాభా గణన వివరాల ఆధారంగానే జరుగుతుంది.